Το δέρμα είναι ένας ιστός, ένα όργανο-στόχος.
Δέχεται την επίδραση πολλών ορμονών, αλλά παράλληλα είναι και σε θέση να συνθέτει και να μεταβολίζει ορμόνες.
Η εμφάνιση της ακμής στην εφηβεία είναι η εκδήλωση των ορμονικών αλλαγών που συντελούνται στο σώμα.
Συνδέεται με την αύξηση των ανδρογόνων στο αίμα.
Αυτά, με τη σειρά τους θα δράσουν στους σμηγματογόνους αδένες και στους θύλακες των τριχών που αποτελούν ως μια ενότητα τις τριχοσμηγματογόνες μονάδες.
Τα ανδρογόνα που κυκλοφορούν στο αίμα είναι η δεϋδροεπιανδροστερόνη, η θειική δεϋδροεπιανδροστερόνη, η Δ4-ανδροστενδιόνη, ή τεστοστερόνη, η διϋδροτεστοστερόνη.
Αυτά, είτε παράγονται από τους ενδοκρινείς αδένες (επινεφρίδια, όρχεις ή ωοθήκες), είτε προέρχονται από μετατροπή σε τεστοστερόνη και διϋδροτεστοστερόνη, με τη δράση κατάλληλων ενζύμων.
Πρόκειται για τα λιγότερο ισχυρά ανδρογόνα, όπως είναι τα επινεφριδιακά ανδρογόνα ή η Δ4 ανδροστενδιόνη.
Η τελευταία είναι το κυριότερο ανδρογόνο της ωοθήκης.
Η φυσιολογική δραστηριοποίηση των σμηγματογόνων αδένων στην εφηβεία συνδέεται επίσης με τα αυξημένα επίπεδα της σωματομεδίνης (IGF-1).
Επίσης, συνδέεται με την αυξημένη δραστηριότητα του ενζύμου 5α-αναγωγάση.
Αυτό μετατρέπει την τεστοστερόνη στο πλέον ισχυρό ανδρογόνο, τη διϋδροτεστοστερόνη.
Η διϋδροτεστοστερόνη είναι αυτή που θα δράσει μέσω του ανδρογονικού υποδοχέα της τριχοσμηγματογόνου μονάδας, αυξάνοντας τη λιπαρότητα και την τριχοφυΐα του δέρματος.
Άλλες ορμόνες όπως η προλακτίνη, αν και ασκούν δράση στην τριχοσμηγματογόνο μονάδα, δε σχετίζονται με την εμφάνιση τριχοφυΐας ή ακμής.
Η τριχοσμηγματογόνος μονάδα είναι σε θέση να μετατρέψει, όχι μόνο την τεστοστερόνη, αλλά και τα λιγότερο ισχυρά ανδρογόνα στο τελικό προϊόν, τη διϋδροτεστοστερόνη.
Τα λιγότερο ισχυρά ανδρογόνα είναι η Δ4-ανδροστενδιόνη και τα επινεφριδιακά ανδρογόνα (DHEA, DHEA-S).
Συνεπώς και τα λιγότερο ισχυρά ανδρογόνα, όταν για κάποιο λόγο αυξάνεται η παρουσία τους στο αίμα, μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση της ακμής και της τριχοφυΐας.
Ανδρογόνα – Οι παράγοντες που τα αυξάνουν
Αιτίες για αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων μπορεί να υπάρχουν πολλές.
Προεξάρχουσα στη γυναίκα είναι η ύπαρξη πολυκυστικών ωοθηκών, αλλά και η συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων.
Ακόμα, η νόσος του Cushing και σπανιότερα κάποιοι όγκοι των επινεφριδίων ή των ωοθηκών ή η ανδρογονική δράση κάποιων φαρμάκων.
Αυξημένη τριχοφυΐα και ακμή όμως, μπορούμε να έχουμε και με φυσιολογική παραγωγή των ανδρογόνων.
Αυτό συμβαίνει όταν αυξάνεται ο μεταβολισμός των λιγότερο ισχυρών ανδρογόνων σε τεστοστερόνη και διϋδροτεστοστερόνη, όπως συμβαίνει με την αύξηση του λιπώδους ιστού επί παχυσαρκίας.
Διαγνωστικά, η επανεμφάνιση ή η επιδείνωση της ακμής, ειδικά μετά την ενηλικίωση ή ο συνδυασμός ακμής και αυξημένης τριχοφυΐας στη γυναίκα, είναι συχνά συμπτώματα κάποιον ενδοκρινικών παθήσεων.
Αυτές χρειάζονται διερεύνηση από τον ενδοκρινολόγο.
Ο εργαστηριακός έλεγχος που δίνεται, εξαρτάται από τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης.
Περιλαμβάνει συνήθως τον προσδιορισμό κάποιον ορμονών στο αίμα που γίνεται στη γυναίκα σε συγκεκριμένες μέρες του κύκλου, και τον απεικονιστικό έλεγχο των ωοθηκών ή των επινεφριδίων.
Επίσης, μπορεί να περικλείει και κάποιες διαγνωστικές δοκιμασίες.
Ακμή και αντιμετώπιση
Σε περίπτωση ενδοκρινικής πάθησης, η φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται εξαρτάται από το νόσημα.
Μπορεί να περιλαμβάνει αντισυλληπτικά ή/ και αντιανδρογόνα, κορτικοστεροειδή, GnRH ανάλογα, αναστολείς του ενζύμου 5α-αναγωγάση και άλλα.
Εξίσου όμως σημαντική θεραπευτική μέριμνα με τη φαρμακευτική, είναι ο έλεγχος του σωματικού βάρους.
Σημαντική είναι και η απώλεια βάρους σε υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα.
Τέλος, σημαντική είναι και η έναρξη σωματικής δραστηριότητας.
Άρτεμις Παπανδρέου, Ιατρός Ενδοκρινολόγος
