Η ανθρώπινη επιδερμίδα είναι ένα από τα πιο σημαντικά όργανα του σώματος.

Δομείται από πολλές στοιβάδες που επιτελούν συνολικά πολλές λειτουργίες, όπως η προστασία μας από εξωτερικούς εχθρούς και η ρύθμιση της θερμοκρασίας μας, μέσω των ιδρωτοποιών αδένων.

Η εξωτερική στοιβάδα της επιδερμίδας, η κεράτινη όπως ονομάζεται, αποτελείται κυρίως από νεκρά κύτταρα.

Αυτά λειτουργούν ως φραγμός ενάντια στην αφυδάτωση των υπόλοιπων κατώτερων στοιβάδων.

Σε αυτήν είναι αποθηκευμένη το 10-15% της συνολικής ποσότητας νερού της επιδερμίδας μας.

Εκτός από τη διατήρηση της εσωτερικής υγρασίας, εφόσον αυτή υφίσταται, η κεράτινη στοιβάδα είναι σημαντική και για την παρακράτηση του νερού, που έρχεται σε επαφή με τις καθημερινές μας δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα το μπάνιο.

Αυτή η κεράτινη στοιβάδα περιλαμβάνει κυρίως τα κερατινοκύτταρα, τα οποία παράγονται στην κατώτερη στοιβάδα της επιδερμίδας που είναι γνωστή ως βασική στοιβάδα.

Τα κύτταρα αυτά υπόκεινται διαδοχικές αλλαγές, καθώς σταδιακά μετακινούνται προς τις ανώτερες στοιβάδες.

Γίνονται πιο επίπεδα, απύρηνα κι αποκτούν κεραμωτή αλληλουχία.

Μια σειρά από πρωτεΐνες και λιπίδια τα συγκρατούν στην θέση τους.

Όταν αυτές οι συνδετικές μορφές διαλυθούν τα κερατινοκύτταρα αποπίπτουν στο περιβάλλον.

Όταν η φυσιολογική μετανάστευση των κερατινοκυττάρων από την βασική στοιβάδα αλλοιωθεί κι έχουμε διαταραχές σύστασης και δομής στις κυτταρικές τους μεμβράνες και στα μεσοκυττάρια διαστήματα, τότε δημιουργούνται προβλήματα στον φραγμό της επιδερμίδας.

Έχουμε αυξημένη απώλεια νερού, η οποία οδηγεί σε ξηρό δέρμα και μέτρια έως κι έντονη απολέπιση.

Ποιοι παράγοντες ευνοούν την εμφάνιση ξηρότητας στο δέρμα;

Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η ξηρότητα της επιδερμίδας επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως η ηλικία, η σχετική υγρασία στο οικιακό ή εργασιακό περιβάλλον μας.

Η γήρανση

Παράγοντες που σχετίζονται με τη γήρανση της επιδερμίδας, οδηγούν σε αύξηση της ξηρότητας.

Στην περίπτωση αυτή, οι υποδόριοι αδένες μειώνονται σε μέγεθος και παράγουν λιγότερα λιπίδια, τα οποία λιπαίνουν την επιδερμίδα υπό φυσιολογικές συνθήκες.

Ακόμα, τα κερατινοκύτταρα αυξάνονται σε μέγεθος και αριθμό, δημιουργώντας τη γνωστή εικόνα με ξηρά λέπια πλακών πάνω στο ξηρό δέρμα.

Ο συσχετισμός της αύξησης της ηλικίας και της ξηρότητας του δέρματος είναι κάτι που μας ενδιαφέρει σημαντικά, γιατί στο απώτερο μέλλον ο πληθυσμός μας αυξάνεται ηλικιακά.

Οι καιρικές συνθήκες

Οι καιρικές συνθήκες μπορούν να προκαλέσουν έντονη ξηρότητα στο δέρμα.

Τέτοιες συνθήκες υπάρχουν ειδικά κατά την περίοδο του χειμώνα όπου έχουμε έντονο ξηρό και κρύο αέρα.

Ο κρύος χειμερινός αέρας δεν συγκρατεί υγρασία, σε αντίθεση με τον ζεστό καλοκαιρινό αέρα, ο οποίος είναι συνήθως κορεσμένος σε σημαντικά ποσοστά υγρασίας.

Η έκθεση στον ξηρό κρύο αέρα για κάποιο χρονικό διάστημα είναι σίγουρο πως θα οδηγήσει σε ξηρότητα της επιδερμίδας.

Αυτό δεν σημαίνει πως και η παραμονή μας σε κλειστό περιβάλλον είναι πιο ασφαλής για το δέρμα μας.

Η υγρασία στην ατμόσφαιρα κι ειδικά στο οικιακό ή εργασιακό περιβάλλον παίζει τεράστιο ρόλο στην ξηρότητα της επιδερμίδας.

Η κεντρική θέρμανση, ο κλιματισμός ή το τζάκι μπορούν να κάνουν έντονα ξηρό το περιβάλλον.

Ειδικότερα στο εσωτερικό περιβάλλον όπου ο αέρας ανακυκλώνεται από κλιματισμό, η ξηρότητά του αυξάνεται γεωμετρικά.

Σε αυτές τις περιπτώσεις η σχετική υγρασία των εσωτερικών χώρων μειώνεται ακόμα και στο 10%.

Το ίδιο μπορεί να συμβεί με την συχνή χρήση του κλιματισμού και κατά τους θερινούς μήνες.

Το νερό

Η ξηρότητα του δέρματος μπορεί να αυξηθεί και με την χρήση σκληρών δερμοκαθαριστικών ή και με την χρήση καυτού νερού.

Η χρήση όλων αυτών καταστρέφει την κεράτινη στοιβάδα της επιδερμίδας.

Το ίδιο ισχύει και για την αλόγιστη χρήση αντισηπτικών.

Διάφορες παθολογίες

Κάποιες ασθένειες μπορεί να αυξήσουν την ξηρότητα στο δέρμα.

Ασθενείς με διαβήτη, σύνδρομο Sjögren, ασθενείς που έχουν έλλειψη ψευδάργυρου, υποθυροειδισμό, λέμφωμα, HIV ή βρίσκονται στα τελικά στάδια της νεφρικής ανεπάρκειας έχουν την τάση να εμφανίζουν έντονη ή σοβαρή ξηρότητα.

Φαρμακευτικές αγωγές

Κάποια φάρμακα μπορεί να δημιουργήσουν ή να επιδεινώσουν μια ξηρότητα.

Τέτοια φάρμακα είναι κυρίως τα τα διουρητικά, τα αντιχοληστεριναιμικά, τα αντιανδρογόνα και η σιμετιδίνη.

Να σημειώσουμε επίσης ότι ιδιαίτερα οι χημειοθεραπείες προκαλούν έντονη ξηρότητα και ευαισθησία του δέρματος.

Μήπως έχω ξηροδερμία;

Όσοι εμφανίζουν ξηρό δέρμα συνήθως περιγράφουν τα συμπτώματα ως αίσθηση τραβήγματος, τραχύτητας, καύσου, τσιμπημάτων και φαγούρας.

Η εικόνα του δέρματος σε αυτές τις περιπτώσεις έχει χαρακτηριστικά όπως η ερυθρότητα, η απολέπιση, και η τραχύτητα στην αφή.

Η ξηρότητα του δέρματος σε μεγάλες ηλικίες αποτελεί την πρώτη αιτία γεροντικής κνύζας (φαγούρα χωρίς εξάνθημα).

Στις περιπτώσεις αυτές όταν ο ηλικιωμένος ξυθεί επίμονα προκειμένου να ανακουφιστεί από την φαγούρα, συνήθως προκαλεί χαρακτηριστικές εκδορές.

Οι εκδορές αυτές έχουν αυξημένη πιθανότητα μολύνσεων.

Επιπρόσθετα σε διαβητικούς, αλλά και σε ασθενείς με οιδήματα (όπως το λεμφοίδημα), αυξάνεται γεωμετρικά η πιθανότητα εμφάνισης ελκών.

Τι μπορείτε να κάνετε για την ξηροδερμία;

Υπάρχουν πολλές κι απλές οδηγίες που μπορούν να ακολουθήσουν όσοι εμφανίζουν ξηρότητα στο δέρμα τους, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες, επειδή ο αέρας και το κρύο επιδεινώνουν την κατάσταση.

Αποφύγετε δραστηριότητες στις οποίες το δέρμα μένει εκτεθειμένο για μεγάλο χρονικό διάστημα στον κρύο και ξηρό αέρα.

Δώστε ιδιαίτερη προσοχή στη θέρμανση.

Οι θερμοστάτες της κεντρικής θέρμανσης θα πρέπει να παραμένουν σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες και να χρησιμοποιούνται υγραντήρες, ειδικά στα δωμάτια υψηλής χρονικά παραμονής, όπως τα υπνοδωμάτια.

Ο κλιματισμός θα πρέπει να είναι ρυθμισμένος σε ανεκτές θερμοκρασίες.

Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού θα πρέπει ο κλιματισμός να είναι σε ανεκτές θερμοκρασίες.

Να αποφεύγετε την πολύωρη επαφή με το νερό.

Τίποτε δεν συγκρίνεται με την χαλάρωση που προσφέρει ένα ζεστό αφρόλουτρο, ωστόσο καλό θα είναι να το αποφεύγουν όσοι έχουν ξηρή επιδερμίδα ή τουλάχιστον να περιορίζουν τη διάρκειά του.

Οι ασθενείς με ξηρότητα θα πρέπει να αποφεύγουν την χρήση πούδρας σε σκόνη, διότι αυτή επιτείνει την ξηρότητα και τα συμπτώματα θα γίνουν πιο έντονα.

Όσον αφορά τα ρούχα, θα πρέπει να αποφεύγεται η άμεση επαφή του ξηρού δέρματος με μάλλινα ή λινά διότι οι άγριες επιφάνειές τους μπορεί να αυξήσουν την φαγούρα λόγω της αυξημένης τριβής.

Καθαρισμός και ενυδάτωση

Η σωστή πρόληψη και θεραπεία του ξηρού δέρματος περιλαμβάνει σωστό καθαρισμό, ενυδάτωση και προφύλαξη.

Ο καθαρισμός θα πρέπει να γίνεται με ήπια, ενυδατικά καθαριστικά προϊόντα, που περιέχουν ελαιώδη συστατικά.

Η χρήση προϊόντων με κοινό σαπούνι ή άλλων σκληρών καθαριστικών αφαιρεί το φυσικό υδρολιπιδικό φιλμ, που προστατεύει το δέρμα μας.

Η ενυδάτωση με ειδικές κρέμες θα πρέπει να είναι καθημερινή κι οπωσδήποτε μετά τον καθαρισμό του δέρματος.

Σε ορισμένες, όμως, περιπτώσεις θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ειδικά ενυδατικά προϊόντα που ενισχύουν τον επιδερμικό φραγμό, ώστε να υπάρχει επιπλέον προστασία (ατοπία, δερματίτιδες, οιδήματα).

Ο φυσιολογικός επιδερμικός φραγμός και η συνολική καλή κατάσταση του δέρματος προϋποθέτει την ενυδάτωση και των κατώτερων στοιβάδων επιδερμίδας.

Κι αυτό πρέπει να γίνεται με την συχνή κατανάλωση νερού, χυμών, αλλά και φρούτων και λαχανικών.

Θυμηθείτε!

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στο βρεφικό δέρμα καθώς εμφανίζει ακόμα μεγαλύτερη ευαισθησία.

Η ενυδάτωση και η χρήση ήπιων καθαριστικών θα πρέπει να είναι μέσα στην καθημερινή φροντίδα του.

Η Συμβουλή του φαρμακοποιού

Σε περιπτώσεις έντονου κνησμού απευθυνθείτε στον φαρμακοποιό σας, καθώς μπορεί να σας προτείνει φαρμακευτικά ενυδατικά προϊόντα με ειδικές συνθέσεις που μειώνουν την αίσθηση της φαγούρας και ανακουφίζουν.

Να θυμάστε ότι πρέπει να αποφεύγετε τη χρήση αλκοολούχων λοσιόν ή οινοπνεύματος, διότι αυτά προσφέρουν παροδική ανακούφιση κι αφυδατώνουν περισσότερο το δέρμα.

Αναζητήστε την ιατρική φροντίδα όταν υπάρχουν έντονες πληγές στο δέρμα ή όταν η φαγούρα παραμένει έντονη και δημιουργεί έντονη δυσφορία.

Κωνσταντίνος Καπόγιαννης, Φαρμακοποιός