Σίγουρα θα έχετε ακούσει για τις δίαιτες αποτοξίνωσης οι οποίες υπόσχονται μέσα σε λίγες ημέρες την αποβολή των τοξινών από τον οργανισμό, αλλά και τη γρήγορη απώλεια βάρους.
Κατά πόσο όμως οι ισχυρισμοί αυτοί είναι αληθείς και τι λέει η επιστήμη για τις δίαιτες αυτές;
Ο ορισμός της τοξίνης
Ο επιστημονικός ορισμός της τοξίνης αναφέρεται σε μία δηλητηριώδη ουσία, μεταβολικό προϊόν έμβιου όντος (μικροοργανισμού, ζώου, φυτού, ανθρώπου), η οποία αντιδρά αρνητικά με τα κύτταρα και τα βιομόρια του ξένου οργανισμού, με τον οποίο έρχεται σε επαφή και τελικά προκαλεί ασθένεια ή θάνατο.
Οι τοξίνες μπορεί επίσης να είναι παραπροϊόντα του ίδιου μας του μεταβολισμού.
Παραδείγματα τοξινών αποτελούν η τετανοσπασμίνη, η οποία παράγεται από το βακτήριο Clostridium tetani και η οποία προκαλεί τα συμπτώματα του τετάνου, αλλά και η βοτουλινική τοξίνη, η οποία παράγεται από το βακτήριο Clostridium botulinum και ευθύνεται για την αλλαντίαση.
Στον ορισμό της τοξίνης δεν περιέχονται οι συνθετικές χημικές ουσίες ή οι περιβαλλοντικοί ρύποι.
Ωστόσο, χρησιμοποιώντας έναν ευρύτερο ορισμό, αυτόν της τοξικής ουσίας, θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε ουσίες όπως τα βαρέα μέταλλα, τους έμμονους οργανικούς ρύπους, οι οποίοι βρίσκονται σε παρασιτοκτόνα, χρώματα, λιπαντικά και ψυκτικά υγρά, τις φθαλικές ενώσεις που βρίσκονται σε πλαστικά και τη βισφενόλη Α που χρησιμοποιείται στις πλαστικές συσκευασίες των τροφίμων.
Τις ουσίες αυτές δεν μπορούμε να τις αποφύγουμε.
Εισέρχονται καθημερινά στον οργανισμό μας μέσω της τροφής, του νερού, των προϊόντων που χρησιμοποιούμε και του αέρα που αναπνέουμε.
Ευτυχώς ο οργανισμός μας δεν περιμένει από εμάς να τις απομακρύνουμε, αλλά έχει συγκεκριμένους ιστούς και όργανα που αναλαμβάνουν τη λειτουργία αυτή.
Ποιο ρόλο παίζει το ήπαρ (συκώτι);
Κυρίαρχο ρόλο στην απομάκρυνση βλαβερών ουσιών έχει το ήπαρ.
Βασική λειτουργία του είναι να διατηρεί σταθερό το εσωτερικό περιβάλλον του οργανισμού, μεταβολίζοντας και απομακρύνοντας τα φάρμακα, τη χολερυθρίνη αλλά και μικροοργανισμούς ή τοξίνες που παράγονται από αυτούς και εισέρχονται στον οργανισμό μέσω του εντέρου.
Το ήπαρ, μέσω αντιδράσεων, αδρανοποιεί τις ουσίες αυτές και τις μετατρέπει σε διαλυτές, ώστε να απεκκριθούν μέσω της χολής, των ούρων, του ιδρώτα ή των κοπράνων.
Πώς συμβάλλουν οι νεφροί, η χολή και οι πνεύμονες στην αποτοξίνωση;
Οι νεφροί φιλτράρουν καθημερινά σχεδόν 180 λίτρα αίματος και τελικά απεκκρίνουν περίπου 1-2 λίτρα ούρων, όπου βρίσκονται διαλυμένες άχρηστες και δυνητικά βλαβερές για τον οργανισμό ουσίες.
Μέσω της χολής απεκκρίνονται στον αυλό του εντέρου άχρηστες ουσίες, όπως η χολερυθρίνη, που τελικά καταλήγουν στα κόπρανα, ενώ οι βρόγχοι και οι πνεύμονες έχουν αρκετούς μηχανισμούς ώστε να παρεμποδίζουν την είσοδο ξένων ουσιών και μικροοργανισμών.
Εφόσον λοιπόν ο οργανισμός μας τα καταφέρνει πολύ καλά και μόνος του, που ακριβώς αποσκοπούν οι τόσες δίαιτες αποτοξίνωσης που κυκλοφορούν;
Δίαιτα αποτοξίνωσης είναι συνήθως μία μικρής διάρκειας διατροφική παρέμβαση που υπόσχεται την απομάκρυνση των τοξινών από τον οργανισμό, βοηθώντας παράλληλα στην απώλεια βάρους.
Οι δίαιτες αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν την πλήρη νηστεία, δηλαδή αποχή από όλα τα τρόφιμα, την κατανάλωση μόνο χυμών ή συγκεκριμένων τροφίμων και μερικές φορές συνοδεύονται από τη χρήση καθαρτικών ουσιών, διουρητικών, βιταμινών και μετάλλων.
Παρακάτω θα αναφερθώ στις πιο γνωστές από αυτές:
• Η 48ωρη δίαιτα του Δρ. Οζ
Ο Δρ Οζ είναι ένας Τούρκος καρδιοχειρουργός που δραστηριοποιείται στην Αμερική και τελευταία έχει γίνει γνωστός μέσω της προσωπικής του εκπομπής στην τηλεόραση “ The Dr. Oz Show”.
Η δίαιτα που προτείνει βασίζεται στην κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων, όπως η κινόα, τα λαχανικά και ο ζωμός τους, οι φυσικοί χυμοί φρούτων, τα smoothies και το εκχύλισμα από ρίζα πικραλίδας ή ταραξάκο.
Έχει διάρκεια 2 ημερών και ισχυρίζεται ότι απομακρύνει στις τοξίνες και βελτιώνει τη λειτουργία του ήπατος, των νεφρών και του εντέρου.
• Η δίαιτα αποτοξίνωσης με λεμόνι (Lemon de tox diet)
Πρόκειται για ένα 10ήμερο πρόγραμμα κατά το οποίο όλα τα γεύματα αντικαθίστανται από ένα ρόφημα αποτελούμενο από χυμό λεμονιού, φιλτραρισμένο νερό, πιπέρι καγιέν και σιρόπι neera. Ισχυρίζεται ότι απομακρύνει τις τοξίνες, ενώ οδηγεί σε απώλεια βάρους και εξασφαλίζει υγιή μαλλιά, νύχια και δέρμα.
• Martha’s vineyard detox diet
Αυτή η δίαιτα αποτοξίνωσης έχει διάρκεια 21 ημερών και βασίζεται στην κατανάλωση αποκλειστικά υγρών τροφίμων, όπως χυμοί και σούπες λαχανικών, χυμός από μούρα, τσάι, αλλά και στη λήψη συμπληρωμάτων που περιέχουν βιταμίνες, ένζυμα ή αλόε βέρα.
Υπόσχεται απώλεια 9,5 κιλών, αποβολή των τοξινών και αύξηση της ζωτικότητας.
• Η δίαιτα «καθαρισμού» του ήπατος (the liver cleansing diet)
Όσοι ακολουθούν τη δίαιτα αυτή, τρώνε ελάχιστα επεξεργασμένα φυτικά τρόφιμα, πλούσια σε φυτικές ίνες, χαμηλά σε λίπος και ελεύθερα γάλακτος, για περίπου 8 εβδομάδες.
Η δίαιτα αυτή υπόσχεται τη βελτίωση της λειτουργίας του ήπατος, την απομάκρυνση των τοξινών, τη βελτίωση της φλεγμονής και των εκφυλιστικών νόσων, την καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και την απώλεια βάρους.
Έχουν σωστούς ισχυρισμούς οι δίαιτες αυτές;
Όπως είδαμε νωρίτερα, ο οργανισμός διαθέτει τους δικούς του μηχανισμούς αποτοξίνωσης, οι οποίοι είναι πολύ αποτελεσματικοί.
Aν οι μηχανισμοί αυτοί δεν λειτουργούν σωστά, όπως συμβαίνει στην ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια, δεν μπορεί να υποκατασταθεί η απεκκριτική λειτουργία τους μέσω τροφίμων και δίαιτες αποτοξίνωσης.
Οι διάφορες δίαιτες αποτοξίνωσης δεν έχουν καμία αποτοξινωτική δράση, ούτε καμία κλινική μελέτη έχει έως τώρα αποδείξει την αποτοξινωτική δράση κάποιου συγκεκριμένου τροφίμου.
Μελέτες που υποστηρίζουν το αντίθετο είναι ελάχιστες στη βιβλιογραφία και με πολλά μεθοδολογικά «κενά».
Υπάρχουν ορισμένες μελέτες που έχουν δείξει την ιδιότητα ορισμένων συστατικών στα τρόφιμα να δρουν ως δεσμευτές τοξικών μετάλλων, βοηθώντας την απομάκρυνσή τους.
Πρόκειται για τον κόλιανδρο, το μηλικό οξύ (στο κρασί και στα σταφύλια), το κιτρικό οξύ (στα εσπεριδοειδή), το ηλεκτρικό οξύ (στα μήλα και στα μούρα), την πηκτίνη των εσπεριδοειδών και τη χλωρέλλα (φύκι).
Ωστόσο οι μελέτες αυτές βρίσκονται ακόμη σε πρωταρχικό στάδιο, οπότε δεν μπορούν να διεξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα.
Πώς εξηγείται η απώλεια βάρους σε δίαιτες αποτοξίνωσης;
Όσον αφορά στη γρήγορη και μεγάλη απώλεια βάρους που παρατηρείται όταν κάποιος ακολουθεί μία τέτοια δίαιτα, είναι αποτέλεσμα του αυστηρού περιορισμού της ενεργειακής πρόσληψης, που αναγκαστικά συμβαίνει όταν αποκλείονται τόσες ομάδες τροφίμων.
Είναι ασφαλείς οι δίαιτες αποτοξίνωσης;
Οι δίαιτες αυτές κρύβουν πολλούς κινδύνους.
Η πρόσληψη των θρεπτικών συστατικών είναι ανεπαρκής και μπορεί να οδηγήσει σε ανεπάρκειες βιταμινών και ιχνοστοιχείων, ενώ η χαμηλή πρωτεϊνική πρόσληψη έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια μυϊκής μάζας.
Συχνά παρατηρείται κατάχρηση ουσιών, όπως είναι τα καθαρτικά και τα διουρητικά, τα οποία επιδρούν αρνητικά στη φυσιολογική λειτουργία του ήπατος, των νεφρών και του εντέρου.
Συμπέρασμα
Η καλή λειτουργία των φυσικών αποτοξινωτικών μηχανισμών του οργανισμού εξασφαλίζεται μόνο μέσα από μία ισορροπημένη διατροφή, με ποικιλία τροφίμων, επαρκή σε θρεπτικά συστατικά, χωρίς ακρότητες στην ενεργειακή πρόσληψη.
Ο Διαιτολόγος-Διατροφολόγος είναι ο μοναδικός ειδικός που θα σας καθοδηγήσει στην υιοθέτηση ενός ισορροπημένου πλάνου διατροφής, το οποίο θα ανταποκρίνεται στις εξατομικευμένες ανάγκες σας, λαμβάνοντας υπόψη τυχόν προβλήματα υγείας καθώς και τις δικές σας επιθυμίες και στόχους.
Νίκη Κουτσίκου MD, MSc, Ιατρός-Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Επιστημονική συντάκτρια medNutrition.gr
