Η εφηβεία αποτελεί μια μεταβατική περίοδο στη ζωή του ανθρώπου.
Κατά τη διάρκεια της εφηβείας παρατηρείται ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του φύλου (τρίχωση, ανάπτυξη γεννητικών οργάνων, ποιότητα φωνής), ταχεία αύξηση του ύψους και ικανότητα αναπαραγωγής.
Είναι αποτέλεσμα πολύπλοκων διεργασιών που ξεκινούν από την εμβρυϊκή ζωή.
Αυτές επηρεάζονται από παράγοντες γενετικούς, εθνικούς, διατροφικούς, ψυχολογικούς, καθώς και από ενδοκρινολογικά και συστηματικά νοσήματα.
Μετά τη γέννηση, ακολουθεί μια περίοδος εφησυχασμού όπου τα επίπεδα των ορμονών είναι αρκετά χαμηλά, χάρη στην ανάπτυξη ενός ανασταλτικού μηχανισμού στο κεντρικό νευρικό σύστημα (γοναδοστάτης).
Λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της εφηβείας ο ανασταλτικός αυτός μηχανισμός μειώνεται σταδιακά.
Παράλληλα παρατηρείται αύξηση των επιπέδων των γεννητικών ορμονών του φύλου (ανδρογόνα, οιστρογόνα).
Η ηλικία έναρξης και η διάρκεια των μορφολογικών αλλαγών που παρατηρούνται στην εφηβεία ποικίλουν.
Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μια τάση πιο πρώιμης εμφάνισης αυτής στις αναπτυγμένες χώρες.
Αυτή οποία αποδίδεται στη βελτίωση της διατροφής, των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών και της υγείας γενικότερα.
Διαταραχές της εφηβείας – Καθυστέρηση ή πρώιμη εμφάνισή της
Σαν καθυστέρηση της εφηβείας ορίζεται η μη εμφάνιση των δευτερογενών χαρακτήρων του φύλου μέχρι την ηλικία των 13 ετών στα κορίτσια και των 14 ετών στα αγόρια.
Συχνότερα αίτια της καθυστερημένης εφηβείας είναι η ιδιοπαθής καθυστέρηση και η λειτουργική καθυστέρηση.
Η τελευταία οφείλεται στην ανώμαλη έκκριση των γοναδοτροπινών, δηλαδή των ορμονών από την υπόφυση που ρυθμίζουν τη λειτουργία των όρχεων και ωοθηκών.
Στη περίπτωση αυτή τα αίτια μπορεί να είναι ψυχολογικά, όπως έντονο στρες ή σωματική άσκηση ή και διατροφικά, όπως νευρογενής ανορεξία.
Άλλα αιτία καθυστέρησης της ήβης είναι οι όγκοι του νευρικού συστήματος, αδενώματα της υπόφυσης, γενετικές ανωμαλίες (χρωμοσωμικές).
Ακόμα, ακτινοβολίες ή και χημειοθεραπεία για κακοήθεις όγκους.
Σαν πρώιμη εφηβεία ορίζεται η εμφάνιση σημείων ενήβωσης πριν την ηλικία των 8 ετών στα κορίτσια και 9 ετών στα αγόρια.
Συνήθως οφείλεται σε όγκους του κεντρικού νευρικού συστήματος, των επινεφριδίων, των ωοθηκών ή των όρχεων.
Όμως μπορεί να είναι και ιδιοσυστατική.
Συμπερασματικά, η εφηβεία είναι μια περίοδος της ζωής του ανθρώπου με έντονες και απότομες σωματικές μεταβολές.
Αυτές προκαλούν ψυχολογικές αντιδράσεις, φόβους και ανησυχίες τόσο στον έφηβο, όσο και στους γονείς.
Η σωστή και υπεύθυνη ενημέρωση, στήριξη και ενθάρρυνση βοηθά στο ευκολότερο πέρασμα από την παιδική στην ενήλικη ζωή.
Α. Βρυωνίδου – Μπομποτά, Ενδοκρινολόγος, Επιμελήτρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού, ΓΝΑ Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού
