Το βιολογικό ρολόι είναι ουσιαστικά ένα εσωτερικό ρολόι του οργανισμού με σκοπό να βοηθήσει το σώμα να προσδιορίσει τον χρόνο με φυσικό τρόπο.
Λέγεται και κιρκάδιος ρυθμός και αποτελείται περίπου από 24.5 ώρες.
Η βασική σημασία του κιρκάδιου ρυθμού ενέχει την αναμονή και την οργάνωση.
Επίσης κάνει τον οργανισμό να ανταποκρίνεται παθητικά στις συνθήκες του περιβάλλοντος.
Όταν ξημερώνει και βγαίνει το πρώτο φως, ο εγκέφαλος ξυπνάει.
Αλλάζει επίσης τη συμπεριφορά και την εσωτερική φυσιολογία που σηματοδοτεί μια αλλαγή στο περιβάλλον.
Πολλά λέγονται για το αν θα πρέπει να ακούει κανείς το βιολογικό ρολόι ή το κανονικό.
Όσοι εργάζονται νύχτα ή με βάρδιες σίγουρα νιώθουν τον οργανισμό τους να τους λέει ότι χρειάζεται ύπνο.
Σε αυτήν την περίπτωση επηρεάζεται η πνευματική απόδοση κατά τη διάρκεια της νυχτερινής βάρδιας.
Ακόμα κι αν η βάρδια συνεχιστεί για πολύ, ο οργανισμός δεν θα αλλάξει ιδιαίτερα.
Αυτό σημαίνει ότι το φως είναι θεμελιώδες στοιχείο που ενεργοποιεί το βιολογικό ρολόι.
Το βιολογικό ρολόι λειτουργεί σαν ένα ηλιακό ρολόι που χρειάζεται φως από το περιβάλλον για να λειτουργήσει.
Ωστόσο, τα γονίδια επηρεάζουν το βιολογικό ρολόι.
Ο οργανισμός απαιτεί φως και τα γονίδια που έχει κληρονομήσει ως πληροφορίες για να λειτουργεί σωστά.
Για τον κύκλο των 24 ωρών ο εγκέφαλος χρειάζεται τις πληροφορίες από το φως του ήλιου που διαπερνούν τα μάτια, ώστε να ξεκινήσει τη νέα του μέρα.
Ο συνδυασμός γονιδίων και φωτός είναι βασικός για τη σωστή λειτουργία ενός συστήματος.
Ο καθημερινός κύκλος του οργανισμού είναι αποτέλεσμα της μελατονίνης.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας υπάρχει λιγότερο φως, οπότε η ορμόνη που προκαλεί την υπνηλία παίρνει τα ηνία.
Όταν ο ήλιος ανατέλλει η παραγωγή της μελατονίνης σταματά και το βιολογικό ρολόι ξυπνά.
Το βιολογικό ρολόι μπορεί να ελέγξει κι άλλα συστήματα που ακολουθούν καθημερινό πρόγραμμα, επειδή κάποια από αυτά ελέγχονται επίσης από ορμόνες και άλλες ουσίες που λαμβάνουν στοιχεία από το περιβάλλον.
Για παράδειγμα, η ορμόνη που είναι υπεύθυνη για τον μεταβολισμό και την πείνα ενεργοποιείται και απενεργοποιείται κατά τη διάρκεια της μέρας.
Ωστόσο, οι ουσίες που ενισχύουν τη φλεγμονώδη αντίδραση ενεργοποιούνται τη νύχτα και μειώνονται κατά τη διάρκεια της μέρας.
Στα υπερατλαντικά ταξίδια το βιολογικό ρολόι απορρυθμίζεται.
Προκαλείται υπνηλία, αποπροσανατολισμός και θολή σκέψη στις λάθος ώρες της ημέρας.
Αυτό οφείλεται στην αλλαγή της ζώνης ώρας.
Η ζώνη ώρας του βιολογικού ρολογιού είναι διαφορετική σε σχέση με εκείνη του περιβάλλοντος.
Είναι το λεγόμενο jet lag που θεωρείται διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού.
Ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπιστεί είναι η προσαρμογή στη νέα ώρα.
Γι’ αυτό μπορεί να χρειαστούν και αρκετές μέρες μέχρι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες να βοηθήσουν το εσωτερικό ρολόι να προσαρμοστεί.