Η άποψη ότι η κυρία λειτουργιά του λιποκυττάρου είναι αποθηκευτική έχει ριζικά αναθεωρηθεί.
Πλήθος μελετών τα τελευταία χρόνια έχουν αποδείξει ότι ο λιπώδης ιστός, πέρα από έδρα σημαντικών μεταβολικών διεργασιών, εμφανίζει ενδοκρινική, έκκριση, μεταβολίζει ορμόνες και τροποποιεί την έκκριση άλλων ενδοκρινών αδένων ενώ η ενδοκρινική έκκριση αυτού τούτου του λιποκυττάρου ρυθμίζεται μέσω χυμικών, ενδοκρινικών και νευρικών σημάτων όπως σε ένα «κλασσικό» ενδοκρινή αδένα.
Η πρόσφατη ανακάλυψη της ορμόνης λεπτίνης, η όποια παράγεται κυρίως από το λιπώδη ιστό προσέδωσε σε αυτόν την λειτουργική ιδιότητα της ορμονικής σύνθεσης και ενδοκρινούς έκκρισης.
Τόσο η έκφραση της λεπτίνης όσο και η πυκνότητα στο αίμα έχει θετική συσχέτιση με τη ποσότητα των αποθεμάτων του σωματικού λίπους.
Επιπρόσθετα η λεπτίνη ενεργοποιεί υποθαλαμικά κέντρα τα όποια ρυθμίζουν την πρόσληψη και τη κατανάλωση ενεργείας και επηρεάζει τη λειτουργιά του υποθαλάμιο-υποφυσιακού άξονα.
Η έκκριση της λεπτίνης επιτελείται κατά ώσεις εμφανίζει δε νυκτοημερησία διακύμανση όπως ακριβώς πολλές πεπτιδικές ορμόνες.
Η έκφραση της στο υποδόριο είναι υψηλότερη από αυτή στο σπλαχνικό λίπος η έκκριση της δε διαφοροποιείται ανάλογα με το φύλο (μεγαλύτερη στις γυναίκες), τα επίπεδα των γουνάδικων ορμονών (υψηλότερη σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες), τη ποσότητα της τροφής (αύξηση σε χρόνιο υπερσιτισμό, μείωση σε νηστεία) και το είδος της προσλαμβανομένης τροφής (αύξηση επί προσλήψεως τροφής πλούσιας σε λίπη), εντατική άσκηση (μείωση) και ορμονικούς παράγοντες όπως ινσουλίνη, γλυκοκορτικοειδή και θυρεοειδικές ορμόνες.
Η λεπτίνη δρα μέσω υποδοχέων που ευρίσκονται κυρίως στον υποθάλαμο και επηρεάζει την έκφραση πολλών νευροπεπτιδίων όπως το νευροπεπτίδιο Υ και τις εκλυτικές ορμόνες της θυρεοτροπίνης και κορτικοτροπίνης.
Οι αρχικές προσδοκίες για εκρηκτική πρόοδο στη διευκρίνηση της παθοφυσιολογίας της παχυσαρκίας μετά την ανακάλυψη της λεπτίνης δεν έχουν ακόμη επαληθευθεί.
Τούτο οφείλεται στη πολυπαραγοντιακή φύση της νόσου, στη πολυπλοκότητα των αλληλοεπιδράσεων μεταξύ ορμονικών, νευρικών και μεταβολικών παραγόντων που συμβάλλουν στην εμφάνισή της, όπως επίσης και στη σε μεγάλο βαθμό αδιευκρίνιστη ακόμη γενετική βάση του συνδρόμου.
Πέρα όμως από την ενδοκρινική του δράση ο λιπώδης ιστός συμμετέχει ενεργά στο μεταβολισμό ορμονών, κυρίως των γεννητικών διότι περιέχει πολλά ενζυμα που εμπλέκονται στο μεταβολισμό των στεροειδών.
Τόσο η ποσότητα όσο και η κατανομή του λιπώδους ιστού επηρεάζει άμεσα την έκκριση άλλων ενδοκρινών αδένων αν και η σχέση αυτή ποσότητας/έκκρισης είναι πολλές φορές αμφίδρομη.
Είναι γνωστό ότι αύξηση του σωματικού λίπους προκαλεί υπερινσουλιναιμία και ινσουλινοαντοχή, αύξηση της τεστοστερόνης στις γυναίκες που δυνατόν να συνδυάζεται με ανωορρηξία και στειρότητα, όπως στο σύνδρομο απολαυστικών ωοθηκών, ενώ αντίθετα στους άνδρες η παχυσαρκία συνοδεύεται από χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης και μείωση της έκκρισης της ωχρινοτρόπου.
Σε παχύσαρκους η συγκέντρωση της αυξητικής ορμόνης στο αίμα είναι μειωμένη ενώ ακόμη και σε άτομα με κανονικό βάρος η ποσότητα του σπλαχνικού λίπους επηρεάζει την έκκριση της αυξητικής από την υπόφυση σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ότι η ηλικία και η φυσική άσκηση.
Αν και ο ενδοκρινικός χαρακτήρας του λιπώδους ιστού δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, ιδιαίτερα μετά την ανακάλυψη της λεπτίνης, οι μηχανισμοί μέσω των οποίων ρυθμίζει την πρόσληψη και την κατανάλωση ενέργειας, την έκκριση νευροπεπτιδίων στον υποθάλαμο, τη δραστηριότητα του συμπαθητικού, την εκκριτική δραστηριότητα άλλων ενδοκρινών αδένων δεν έχει επαρκώς διευκρινισθεί.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η λεπτίνη αποτελεί ένα σημαντικό μηνύτορα του κεντρομόλου σκέλους της αγκύλης που συνδέει το λιπώδη ιστό με τον εγκέφαλο.
Η πρακτική απουσία γονιδιακών μεταλλάξεων στο γονίδιο που κωδικοποιεί τη λεπτίνη όσο και στο αντίστοιχο του υποδοχέα της λεπτίνης στον εγκέφαλο στην απλή παχυσαρκία δεν έχει βοηθήσει προς το παρόν στη περαιτέρω διευκρίνηση του ενδοκρινικού ρόλου του λιποκυττάρου.
Στην παχυσαρκία όπως και στις διαταραχές της ορμονικής ομοιοστασίας που προκαλούνται από την αύξηση του αριθμού ή του μεγέθους του.
Η αναγνώριση όμως ότι το λιποκύτταρο είναι ένα πολυδύναμο κύτταρο που πέρα από τον μεταβολισμό και την αποθήκευση λίπους, εμφανίζει αυτόνομη εκκριτική δραστηριότητα επηρεάζοντας τη λειτουργία τόσο των νευρικών κέντρων, που ρυθμίζουν τη πρόσληψη τροφής και κατανάλωση ενεργείας όσο και την ορμονική έκκριση άλλων ενδοκρινών αδένων όπως και των βιολογικών λειτουργιών, που εξαρτώνται από αυτούς έχει αποτελέσει την αιτία για μια εντυπωσιακή επικέντρωση της έρευνας στην ενδοκρινική έκκριση του λιποκυττάρου, τα αποτελέσματα της οποίας θα συμβάλλουν αποφασιστικά στην αντιμετώπιση των νοσημάτων που άμεσα ή έμμεσα συνδέονται με διαταραχές της λειτουργίας του.
Κώστας Φαινέκος, Ενδοκρινολόγος
www.y-o.gr
