Λέμε ότι κάποιος έχει ψυχαναγκαστική συμπεριφορά όταν νιώθει αναγκασμένος να κάνει κάτι ξανά και ξανά ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος.
Πρόκειται για ανούσιες και παράλογες πράξεις που μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες, όμως το άτομο δεν μπορεί να σταματήσει τον εαυτό του από το να τις κάνει.
Μπορεί να πρόκειται για κάτι απλό, όπως το να πλένει τα χέρια του συνεχώς, να μετράει αντικείμενα, να τοποθετεί με συγκεκριμένη σειρά κάποια αντικείμενα χωρίς να χρειάζεται, να απομνημονεύει λίστες χωρίς λόγο, να κλειδώνει και να ξεκλειδώνει την πόρτα συνεχώς και πολλά άλλα τέτοια παραδείγματα.
Όλα αυτά είναι συμπτώματα μιας καταναγκαστικής διαταραχής.
Πρόκειται για αβλαβείς συμπεριφορές που είναι όμως δυσλειτουργικές με αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή του ατόμου.
Κάποιοι ίσως βιαστούν να μπερδέψουν μια τέτοια συμπεριφορά με τον εθισμό, αλλά είναι κάτι διαφορετικό.
Ο εθισμός είναι μια εξάρτηση από κάποια ουσία (ναρκωτικά, αλκοόλ) ή συμπεριφορά.
Τα σοβαρά εθισμένα άτομα συνεχίζουν τη συμπεριφορά ή την κακή συνήθεια ακόμα κι όταν καταλάβουν ή ήδη γνωρίζουν ότι τους βλάπτει.
Ο εθισμός περιλαμβάνει την απόλαυση, αν και προσωρινή, ενώ από τον ψυχαναγκασμό το άτομο δεν αντλεί καμία ευχαρίστηση.
Ένας άνθρωπος με ψυχαναγκαστική συμπεριφορά γνωρίζει τι κάνει και καμιά φορά ενοχλείται επειδή κατανοεί ότι δεν πρόκειται για κάτι λογικό.
Μια καλή συνήθεια ακόμα κι αν επαναλαμβάνεται και γίνεται για το καλό της υγείας μας (τακτικό πλύσιμο των δοντιών, ντους, σωματική άσκηση), μπορεί να μετατραπεί σε ψυχαναγκασμό ή εθισμό αν φτάσει στα άκρα και επαναλαμβάνεται συχνότερα από όσο χρειάζεται.
Παραδείγματα ψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς
Ο τρόπος που διατρέφεται κανείς μπορεί να είναι παράδειγμα ψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς.
Κάποιος μπορεί να εκδηλώνει συμπεριφορά υπερφαγίας, χωρίς να πεινάει πραγματικά στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει το άγχος, να γεμίσει κάποιο συναισθηματικό κενό ή επειδή θεωρεί ότι πρέπει οπωσδήποτε να φάει.
Οι ανεξέλεγκτες, έξω από το μέτρο αγορές μπορεί να βλάψουν τη ζωή του ατόμου.
Γίνονται πάλι για την κάλυψη κάποιου συναισθηματικού κενού με αποτέλεσμα το άτομο να φτάνει σε σημείο να μην μπορεί να καλύψει τις βασικές ανάγκες και υποχρεώσεις του δίνοντας προτεραιότητα σε άχρηστες αγορές.
Η ανάγκη αυτοπροστασίας οδηγεί το άτομο να προβαίνει σε συνεχείς ελέγχους.
Διπλοτσεκάρει αν κλείδωσε την πόρτα, αν έχει κλείσει όλες τις ηλεκτρικές συσκευές, αν είναι όλα τα παράθυρα ασφαλισμένα και παρόμοιες πράξεις.
Η συσσώρευση άχρηστων αντικειμένων είναι επίσης ένα δείγμα ψυχαναγκασμού.
Το άτομο γνωρίζει πως κάποια πράγματα είναι άχρηστα και παλιά και πως δεν πρόκειται να τα ξαναχρησιμοποιήσει, όμως αρνείται να τα πετάξει.
Υπάρχουν άτομα που γεμίζουν ολόκληρα δωμάτια και ντουλάπες με άχρηστα πράγματα.
Ο ψυχαναγκασμός έχει πολλές φορές σχέση με το σεξ.
Η σκέψη ενός τέτοιου ατόμου, τα συναισθήματα, οι επιθυμίες του, οι συμπεριφορές του περιστρέφονται συνεχώς γύρω από το σεξ.
Συχνά τέτοια άτομα γίνονται επιρρεπή σε παράνομες ενέργειες.