Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, το 30-50% όλων των περιπτώσεων καρκίνου μπορούν να προληφθούν και η πρόληψη προσφέρει την πιο αποδοτική μακροπρόθεσμη στρατηγική για τον έλεγχό του.
Οι συμβουλές που ακολουθούν μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην πρόληψη του καρκίνου.
Αποφυγή/Διακοπή Καπνίσματος
Το κάπνισμα έχει συνδεθεί με διάφορους τύπους καρκίνου (πνεύμονα, στόματος, λάρυγγα, παγκρέατος, ουροδόχου κύστης, τραχήλου της μήτρας και νεφρών).
Ακόμα κι αν δεν καπνίζετε, η έκθεση σε παθητικό κάπνισμα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα.
Η αποφυγή ή η διακοπή του καπνίσματος είναι μια από τις σημαντικότερες αποφάσεις που μπορείτε να πάρετε για την υγεία σας.
Συμβουλευτείτε τον Οικογενειακό σας Ιατρό για τα προϊόντα αλλά και τις στρατηγικές διακοπής καπνίσματος.
Υγιεινή Διατροφή
Η κατανάλωση με μέτρο, υγιεινών τροφίμων μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου.
• Υιοθετήστε το μεσογειακό τρόπο διατροφής, πλούσιο σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια ξηρούς καρπούς και δημητριακά ολικής αλέσεως.
Προτιμήστε υγιή λίπη, όπως το ελαιόλαδο, αντί του βουτύρου και ψάρια αντί του κόκκινου κρέατος.
Οι γυναίκες που ακολουθούν μεσογειακή διατροφή με εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο και ξηρούς καρπούς, μπορεί να έχουν μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού.
• Αποφύγετε την υπερβολική αύξηση του βάρους και την παχυσαρκία.
Τρώτε ελαφρύτερα και φτωχότερα περιορίζοντας τις τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες, σάκχαρα και ζωικά λίπη.
• Περιορίστε την κατανάλωση επεξεργασμένων κρεάτων διότι αυξάνουν τον κίνδυνο ορισμένων μορφών καρκίνου.
• Περιορίστε το αλκοόλ.
Ο κίνδυνος διάφορων τύπων καρκίνου (μαστού, παχέος εντέρου, πνεύμονα, νεφρών και ήπατος), αυξάνεται με την ποσότητα και τη συχνότητα κατανάλωσης αλκοόλ.
Διατήρηση Υγιούς Βάρους και Σωματικής Δραστηριότητας
Η διατήρηση υγιούς βάρους φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο διάφορων τύπων καρκίνου (μαστού, προστάτη, πνεύμονα, παχέος εντέρου και νεφρών).
Η σωματική δραστηριότητα εκτός από τη βοήθεια στον έλεγχο του βάρους, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού και του παχέος εντέρου.
Προσπαθήστε να έχετε τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα μέτρια αερόβια δραστηριότητα ή 75 λεπτά την εβδομάδα έντονης αερόβιας σωματικής δραστηριότητας.
Μπορείτε επίσης να κάνετε έναν συνδυασμό μέτριας και έντονης δραστηριότητας. Επιδιώξτε τουλάχιστον 30 λεπτά σωματικής άσκησης καθημερινά και εάν διαθέτετε περισσότερα, ακόμα καλύτερα.
Προστατευτείτε από τον Ήλιο
Ο καρκίνος του δέρματος είναι ένα από τα πιο κοινά είδη καρκίνου.
Μπορείτε να τον προλάβετε ακολουθώντας τις εξής συμβουλές:
• Αποφύγετε τον μεσημεριανό ήλιο.
Μην εκτίθεστε στον ήλιο μεταξύ 10 π.μ. και 4 μ.μ., όταν οι ακτίνες του ήλιου είναι πολύ ισχυρές.
• Μείνετε στη σκιά.
Όταν είστε σε εξωτερικούς χώρους χρησιμοποιήστε αντηλιακό και καλύψτε τις εκτεθειμένες περιοχές του σώματος σας.
Φορέστε χαλαρά ρούχα που καλύπτουν όσο το δυνατόν περισσότερο το δέρμα σας και χρησιμοποιείστε γυαλιά ηλίου και καπέλο.
Αποφύγετε την έκθεση στον ήλιο ή σε άλλες μορφές ακτινοβολίας για μαύρισμα.
Ανοσοποίηση/Εμβολιασμοί
Η πρόληψη του καρκίνου περιλαμβάνει προστασία από ορισμένες ιογενείς λοιμώξεις.
Συζητήστε με τον Οικογενειακό σας Ιατρό σχετικά με την ανοσοποίηση έναντι:
• Ηπατίτιδας Β
Η ηπατίτιδα Β μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ήπατος.
Το εμβόλιο για την ηπατίτιδα Β συνιστάται σε ενήλικες υψηλού κινδύνου, όπως οι ενήλικες που είναι σεξουαλικά ενεργοί αλλά όχι σε μονογαμικές σχέσεις, άτομα με σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών, άνδρες που έχουν σεξουαλική επαφή με άνδρες, επαγγελματίες υγείας, εργαζόμενοι στην καθαριότητα, εργαζόμενοι σε μονάδες ασφαλείας που ενδέχεται να εκτεθούν σε μολυσμένο αίμα ή σωματικά υγρά.
• Ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV)
Ο ιός HPV είναι ένας σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός που μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και σε άλλους γεννητικούς καρκίνους καθώς και σε καρκίνους του πρωκτού και του λαιμού.
Το εμβόλιο HPV σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, συνιστάται σε κορίτσια ηλικίας 11 – 18 ετών.
Αποφύγετε Επικίνδυνες Συμπεριφορές
Μια άλλη αποτελεσματική τακτική για την πρόληψη του καρκίνου είναι η αποφυγή επικίνδυνων συμπεριφορών που μπορεί να οδηγήσουν σε λοιμώξεις που με τη σειρά τους μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου.
Για παράδειγμα:
• Ασφαλές σεξ:
Περιορίστε τον αριθμό των σεξουαλικών σας συντρόφων και χρησιμοποιήστε προφυλακτικό όταν κάνετε σεξ.
Όσο περισσότερους σεξουαλικούς συντρόφους έχετε στη ζωή σας, τόσο πιο πιθανό είναι να εκτεθείτε σε μια σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη, όπως το HIV (AIDS) ή τον HPV.
Τα άτομα που έχουν HIV (AIDS) έχουν υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του πρωκτού, του ήπατος και των πνευμόνων.
Ο HPV συνδέεται συχνότερα με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, αλλά μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του πρωκτού, του πέους, του λαιμού, του αιδοίου και του κόλπου.
• Μην μοιράζεστε βελόνες ή σύριγγες:
Η ανταλλαγή βελόνων με έναν μολυσμένο χρήστη ναρκωτικών μπορεί να οδηγήσει σε HIV λοίμωξη, καθώς και σε ηπατίτιδα Β ή ηπατίτιδα C, που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου του ήπατος.
Αν ανησυχείτε για την κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών ή τον εθισμό, ζητήστε βοήθεια από τον Ιατρό σας.
Επικοινωνία με τον Οικογενειακό σας Ιατρό
Τήρηση Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου
Ο τακτικός προσυμπτωματικός έλεγχος μπορεί να διαγνώσει εγκαίρως διάφορους τύπους καρκίνων (δέρματος, παχέος εντέρου, προστάτη, τραχήλου της μήτρας και του μαστού) αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα για επιτυχή αντιμετώπιση.
Έγκαιρη Ανίχνευση Καρκίνου του Μαστού:
Γυναίκες ηλικίας 40 ετών και άνω θα πρέπει να έχουν μαστογραφία διαλογής κάθε χρόνο και θα πρέπει να συνεχίσουν να το κάνουν για όσο διάστημα είναι σε καλή κατάσταση ή μέχρι 70 ετών, εάν δεν υπάρχουν άλλοι παράγοντες κινδύνου.
Γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού, από τη μητέρα τους ή την αδερφή τους, πρέπει να επικοινωνούν με τον Ιατρό τους για έναρξη του ελέγχου πριν την ηλικία των 40 ετών.
Όλες οι γυναίκες θα πρέπει να γνωρίζουν το στήθος τους και να αναφέρουν άμεσα στον Ιατρό τους τυχόν αλλαγές που παρατηρούν.
Έγκαιρη Ανίχνευση Καρκίνου του Τραχήλου της Μήτρας:
Όλες οι γυναίκες θα πρέπει να ξεκινούν τον προσυμπτωματικό έλεγχο (Τεστ Παπανικολάου) του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε ηλικία 21 ετών, ή νωρίτερα, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο από τον Ιατρό τους.
Έγκαιρη Ανίχνευση Καρκίνου Παχέος Εντέρου:
Αρχίζοντας από την ηλικία των 50 ετών, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες με μέσο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου θα πρέπει να ελέγχονται με κολονοσκόπηση.
Σε οικογένειες όπου υπάρχει ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου των γονιών ή των αδερφών, πρέπει να επικοινωνούν με τον Ιατρό τους για έναρξη του ελέγχου πριν την ηλικία των 50 ετών.
Έγκαιρη Ανίχνευση Καρκίνου του Προστάτη:
Όλοι οι άνδρες αρχίζοντας από την ηλικία των 50 ετών, θα πρέπει να επικοινωνούν με τον Ιατρό τους, ώστε να ορίζουν το πλάνο του προσυμπτωματικού ελέγχου για τον προστάτη τους (κλινική εξέταση και έλεγχος PSA).
Σε περίπτωση που υπάρχει ιστορικό καρκίνου του προστάτη από τον πατέρα πριν την ηλικία των 65 ετών, τότε σε συνεννόηση με τον Ιατρό του ο έλεγχος θα ξεκινήσει πριν την ηλικία των 50 ετών.
Έγκαιρη Ανίχνευση Καρκίνου του Πνεύμονα:
Συνιστάται ειδικός απεικονιστικός έλεγχος του αναπνευστικού συστήματος, σε βαρείς καπνιστές, ηλικίας 55 -74 ετών, σε καλή γενική κατάσταση υγείας και κατόπιν συνεννόησης με τον Ιατρό τους.
Έγκαιρη Ανίχνευση Καρκίνου του Δέρματος:
Αυτοέλεγχος του δέρματος για σπίλους (ελιές) που είναι νέοι, μεγάλοι ή ακανόνιστοι και έχουν περισσότερα από ένα χρώματα ή αν παρουσιάζουν αλλαγή στο χρώμα τους.
Εντοπισμός και χαρτογράφηση των «ύποπτων» σπίλων από τον Ιατρό.
Τακτική παρακολούθηση για πιθανές μεταβολές των χαρακτηριστικών τους και αφαίρεση τους εφόσον κρίνεται απαραίτητο.
Η συστηματική επικοινωνία, ο τακτικός προσυμπτωματικός έλεγχος και ο ανοιχτός διάλογος με τον Οικογενειακό Ιατρό, βοηθάει στην πλήρη κατανόηση της πρόληψης και των παραγόντων κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την έγκαιρη διάγνωση και άμεση παρέμβαση, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα για επιτυχή αντιμετώπιση.
Χρήστος Γαλανάκης, Γενικός/Οικογενειακός Ιατρός, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης
www.y-o.gr
