Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος είναι από τις πλέον συχνές βακτηριακές λοιμώξεις.
Έχουν ιδιαιτέρως υψηλή επίπτωση στις γυναίκες και μικρότερη στους άνδρες. Η δε οξεία κυστίτιδα, είναι η πιο συχνή νόσος του ουροποιητικού συστήματος.
Για προγνωστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς, οι λοιμώξεις του ουροποιητικού διακρίνονται σε λοιμώξεις του ανώτερου ουροποιητικού (οξεία πυελονεφρίτιδα, νεκρωτική θηλίτιδα, ενδονεφρικό απόστημα) και σε λοιμώξεις του κατωτέρου ουροποιητικού (κυστίτιδα, σύνδρομο δυσουρίας-πυουρίας, ουρηθρίτιδα και προστατίτιδα στους άνδρες).
Μια άλλη διάκριση των λοιμώξεων του ουροποιητικού είναι σε επιπλεγμένες και μη επιπλεγμένες.
Επιπλεγμένη χαρακτηρίζεται όταν υπάρχει πρόβλημα στην ελεύθερη ροή των ούρων, όπως κώλυμα στις ουροφόρες οδούς (λιθίαση, υπερτροφία, προστάτη κ.ά.), νευρογενής κύστη (σακχαρώδης διαβήτης, παραπληγία κ.ά.), παρουσία ξένων σωμάτων στο ουροποιητικό (ουροκαθετήρες).
Επίσης, επιπλεγμένη θεωρείται η ουρολοίμωξη στα παιδιά, καθώς και σε υποκείμενη ανοσολογική ανεπάρκεια (π.χ. μεταμόσχευση νεφρού, ανοσοκαταστολή κ.ά.).
Μη επιπλεγμένη χαρακτηρίζεται η ουρολοίμωξη όπου δεν εντοπίζεται πρόβλημα στην ελεύθερη ροή των ούρων.
Το 95% των ουρολοιμώξεων στις γυναίκες είναι μη επιπλεγμένες, ενώ στους άνδρες και στα παιδιά το 95% είναι επιπλεγμένες. Οι επιπλεγμένες ουρολοιμώξεις υποτροπιάζουν συχνά.
1. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ;
– Η οξεία κυστίτιδα είναι λοίμωξη του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος με συμπτώματα όπως δυσουρία (πόνος και καύσος κατά την ούρηση), συχνουρία, επιτακτική ούρηση και περιστασιακά υπερηβική ευαισθησία.
Οι ασθενείς μπορεί επίσης να παρουσιάσουν υπερβολικό άλγος ή πίεση και σπάνια αιματουρία ή πυρετό.
– Η πυελονεφρίτιδα είναι βακτηριακή λοίμωξη της νεφρικής πυέλου και του νεφρικού παρεγχύματος.
Εκδηλώνεται με συμπτώματα όμοια με αυτά της κυστίτιδας, τα οποία συνοδεύονται με πυρετό (> 38,5 ° C), ρίγη, οσφυαλγία, κοιλιακό ή πυελικό άλγος, ναυτία, εμέτους και ευαισθησία στην σύστοιχη πλευροσπονδυλική γωνία.
– Στους άντρες, οποιαδήποτε λοίμωξη του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος μπορεί να εξελιχθεί σε προστατίτιδα.
Η προστατίτιδα είναι νόσος πολυπαραγοντικής αιτιολογίας, η οποία αποτελεί την πιο συχνή ουρολογική διάγνωση σε άνδρες κάτω των 50 ετών και την τρίτη πιο συχνή στις μεγαλύτερες ηλικίες.
Η συμπτωματολογία της περιλαμβάνει πυρετό, δυσουρία, συχνουρία, περινεϊκό άλγος, επώδυνο προστάτη κατά την ψηλάφηση, αλλά και συμπτώματα που σχετίζονται με τη γενετήσια δραστηριότητα (σεξουαλική δυσλειτουργία, επώδυνη σεξουαλική επαφή, επώδυνη εκσπερμάτωση).
– Στους ηλικιωμένους οι ουρολοιμώξεις είναι συχνά πολυμικροβιακές με υψηλά ποσοστά αντοχής, αλλά και υψηλά ποσοστά ασυμπτωματικής βακτηριουρίας.
Κριτήριο έναρξης της θεραπείας αποτελεί η εμφάνιση δυσουρίας ή πυρετού (≥ 38 °C), με εμφάνιση ή επιδείνωση τουλάχιστον ενός από τα παρακάτω συμπτώματα: συχνουρίας, επιτακτικότητας προς ούρηση, υπερηβικού άλγους, μακροσκοπικής αιματουρίας, άλγους νεφρικής χώρας, ακράτειας ούρων.
2. ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ;
– Οι γυναίκες είναι περισσότερο ευάλωτες στις ουρολοιμώξεις λόγω ανατομίας του ουροποιητικού συστήματος (βραχεία ουρήθρα, γειτνίαση πρωκτογεννητικής περιοχής).
Η σεξουαλική επαφή, η εμμηνόπαυση και η εγκυμοσύνη (λόγω ανατομικών και ορμονικών αλλαγών), αποτελούν επίσης παράγοντες κινδύνου.
– Ορισμένες ασθένειες όπως ο σακχαρώδης διαβήτης (προκαλεί νεφρική μικροαγγειοπάθεια, διαταραχές στη λειτουργία της ουροδόχου κύστεως και μείωση της ικανότητας αντίστασης του οργανισμού στη λοιμογόνο δύναμη των μικροβίων).
Επίσης, η ανοσοκαταστολή, η νευρογενής κύστη, διάφορες καταστάσεις όπως οι κακώσεις του νωτιαίου μυελού, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η νόσος Parkinson κ.ά., μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές στη λειτουργία του κατώτερου ουροποιητικού, όπως είναι η κυστεουρητηρική παλινδρόμηση, αυξημένο υπόλειμμα ούρων ή επίσχεση.
– Ανατομικές ή λειτουργικές ανωμαλίες του ουροποιητικού συστήματος, ο καθετηριασμός της ουροδόχου κύστεως.
– Παθήσεις του προστάτη. Το προστατικό αδένωμα και ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να προκαλέσουν κατακράτηση ούρων.
3. ΠΟΙΟΙ ΟΙ ΛΟΙΜΟΓΟΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ;
Η Escherichia coli είναι το συχνότερο ουροπαθογόνο που ευθύνεται για το 75-90% των ουρολοιμώξεων που διαγιγνώσκονται στην κοινότητα.
Ο Staphylococcus saprophyticus είναι το δεύτερο σε συχνότητα παθογόνο αίτιο, άλλα συνήθη παθογόνα είναι η Klebsiella pneumoniae και ο Proteus mirabilis, υπεύθυνα για το 15-25% των περιπτώσεων.
4. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΝΗΘΗ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΥ ΘΕΤΟΥΝ ΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ;
Θα πρέπει να γίνεται διαφορική διάγνωση της κυστίτιδας από την πυελονεφρίτιδα, η οποία αποτελεί και τη σημαντικότερη επιπλοκή της, αλλά και από μία γυναικολογική λοίμωξη, όπως η κολπίτιδα.
Υποτροπιάζουσα κυστίτιδα αποτελεί σημείο προς διερεύνηση διάμεσης κυστίτιδας.
Διαγνωστικές τεχνικές
ΓΕΝΙΚΗ ΟΥΡΩΝ:
– Πυουρία (>4 πυοσφαίρια κ.ο.π.), υπάρχει σχεδόν σε όλες τις βακτηριακές ουρολοιμώξεις και η απουσία της θέτει υπό αναθεώρηση τη διάγνωση (άσηπτος πυουρία: C. trachomatis, U. urealyticum, M. tuberculosis, μύκητες),
– Αιματουρία (ερυθρά και αιμοσφαιρίνη) και
– Βακτηριουρία.
ΤΑΧΕΙΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΟΥΡΩΝ:
– Νιτρώδη: nitrate -> nitrite και
– Leukocyte esterase test: ανιχνεύει λευκοκύτταρα στα ούρα.
ΧΡΩΣΗ GRAM
– Gm (+) χρώση σε μη φυγοκεντρημένα ούρα >90% σε ασθενείς με ουρολοίμωξη και καλλιέργεια >105/ml.
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΟΥΡΩΝ & ΑΝΤΙΒΙΟΓΡΑΜΜΑ
– Ανιχνεύει τον υπεύθυνο μικροοργανισμό και προσδιορίζει την κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή
- Στους άντρες, εκτός από την καλλιέργεια ούρων απαιτούνται καλλιέργειες προστατικού υγρού και σπέρματος, καθώς και δακτυλική εξέταση του προστάτη.
- Σε υποτροπιάζουσα κυστίτιδα, η καλλιέργεια ούρων δεν είναι απαραίτητη για κάθε επεισόδιο υποτροπής.
- Συμπληρωματικές εξετάσεις ανάλογα με τη περίπτωση περιλαμβάνουν υπερηχογράφημα νεφρών-κύστεως πριν και μετά την ούρηση, προς αποκλεισμό αποφρακτικής ουροπάθειας ή ατελούς κένωσης της ουροδόχου κύστης, υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων στις γυναίκες προς αποκλεισμό κυστεορθοκήλης, την i.v. πυελογραφία σε παιδιά, προς αποκλεισμό κυστεουρητηρικής παλινδρόμησης.
5. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΟΓΝΩΣΗ;
– Η μη επιπλεγμένη οξεία κυστίτιδα μπορεί να ιαθεί χωρίς θεραπεία, συνήθως μετά από αρκετές εβδομάδες. Ωστόσο, με τη λήψη της κατάλληλης αντιβιοτικής αγωγής θεραπεύεται μέσα σε λίγες ημέρες.
– Η πυελονεφρίτιδα απαιτεί ιατρική παρακολούθηση. Μπορεί να εξελιχθεί σε νεφρικό απόστημα, σηψαιμία ή νεφρική διήθηση.
6. ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΟΥΡΟΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΗΣΗ;
Από τις ουρολοιμώξεις κατά τη διάρκεια της κύησης μπορεί να προκληθεί αποβολή, πρόωρος τοκετός και νεογνική θνησιμότητα.
Από τον 4ο μήνα πρέπει να διενεργείται κάθε μήνα καλλιέργεια ούρων και να λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα.
7. ΚΑΙ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ;
Στα παιδιά το 95% των περιπτώσεων ουρολοίμωξης είναι επιπλεγμένες και απαιτούν νοσηλεία.
Στα βρέφη υπάρχουν υποψίες ουρολοίμωξης με κάθε πυρετό ή αλλαγή ανεξήγητη της γενικής κατάστασης.
Στα μεγαλύτερα παιδιά η ουρολοίμωξη προκαλεί διαταραχές της ούρησης και πυρετό, ενώ στα νεαρά κορίτσια η υποτροπιάζουσα κυστίτιδα χαρακτηρίζεται με τουλάχιστον 3 επεισόδια ετησίως.
Πέννυ Λαζογεώργου, Φαρμακοποιός, με Μεταπτυχιακή Ειδίκευση στη Διοίκηση Μονάδων Υγείας
www.y-o.gr
