Τι είναι η τερηδόνα;
Η τερηδόνα είναι μία νόσος που καταστρέφει τους σκληρούς ιστούς των δοντιών – αδαμαντίνη (σμάλτο) και οδοντίνη.
Συγκεκριμένα, είναι η απώλεια αλάτων από τις επιφάνειες των δοντιών που προκαλείται από τα οξέα που παράγονται από τα μικρόβια του στόματος.
Αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να εξελιχθεί και να οδηγήσει στην πλήρη καταστροφή του δοντιού, με συνέπεια την απώλειά του.
Στα αρχικά στάδια σχηματίζονται λευκές κηλίδες πάνω στα δόντια, συχνά κοντά στη γραμμή των ούλων, που είναι σημάδι ότι έχει αρχίσει η απώλεια αλάτων από τα δόντια.
Σε αυτό το στάδιο, η αρχική αυτή τερηδονική βλάβη μπορεί να αποκατασταθεί.
Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης
Αν όμως δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, τότε τα άλατα συνεχίζουν να χάνονται και σχηματίζεται κοιλότητα (τρύπα), η οποία μπορεί να αποκατασταθεί μόνο με σφράγισμα.
Σύμφωνα με τις σύγχρονες επιστημονικές αντιλήψεις, η έναρξη αλλά και ο ρυθμός εξέλιξης της τερηδόνας οφείλονται στην αλληλεπίδραση διαφόρων παραγόντων.
Οι κυριότεροι είναι:
- Τα βακτήρια που προσκολλώνται πάνω στα δόντια (πλάκα).
- Η συχνότητα κατανάλωσης ζαχαρούχων τροφών.
- Η ανθεκτικότητα αυτού του ίδιου του δοντιού.
Μορφές της τερηδόνας
Η τερηδόνα προσβάλλει άτομα όλων των ηλικιών, παιδιά και ενήλικες και εμφανίζεται με τις ακόλουθες μορφές:
Τερηδόνα της μύλης: η πιο κοινή μορφή τερηδόνας που πλήττει παιδιά και ενήλικες και εμφανίζεται στις λείες επιφάνειες, στις μασητικές επιφάνειες και στις περιοχές ανάμεσα στα δόντια (μεσοδόντια διαστήματα και σημεία που συγκλίνουν τα δόντια).
Τερηδόνα των ριζών: καθώς μεγαλώνουμε, τα ούλα υποχωρούν και εκτίθεται η ρίζα, η οποία δεν καλύπτεται από το σμάλτο (αδαμαντίνη) και είναι περισσότερο ευάλωτη στην τερηδόνα.
Τερηδόνα των άκρων των παλιών σφραγισμάτων: εμφανίζεται γύρω από τα παλιά σφραγίσματα ή τις προσθετικές εργασίες.
Στα σημεία αυτά συσσωρεύεται πλάκα η οποία με τον καιρό δημιουργεί τερηδόνα.
Η τερηδόνα απειλεί σοβαρά τα δόντια. Εάν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να καταστρέψει τα δόντια, να απονεκρώσει τα ευαίσθητα νεύρα που βρίσκονται στο κέντρο τους και να δημιουργήσει απόστημα, δηλαδή ενδοδοντική μόλυνση.
Το απόστημα αντιμετωπίζεται μόνο με ενδοδοντική θεραπεία, χειρουργική επέμβαση ή εξαγωγή του δοντιού.
Παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη τερηδόνας
Ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας που οδηγεί σε τερηδόνα είναι η ελλιπής στοματική υγιεινή.
Το σωστό και τακτικό βούρτσισμα με φθοριούχο οδοντόκρεμα, η χρήση νήματος και φθοριούχων στοματικών διαλυμάτων, αλλά και οι τακτικές επισκέψεις στον οδοντίατρο μειώνουν σε μεγάλο βαθμό τον κίνδυνο ανάπτυξης τερηδόνας.
Εκτός της υγιεινής, άλλος βασικός παράγοντας είναι η ηλικία.
Τα μικρά παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για τερηδόνα γιατί τα νεογιλά δόντια είναι περισσότερο πορώδη από τα μόνιμα και έχουν μειωμένη ικανότητα βουρτσίσματος.
Ο κίνδυνος αυξάνεται όταν υπάρχει ανεπαρκής βοήθεια και επίβλεψη του βουρτσίσματος από τους γονείς.
Να σημειώσουμε ότι οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς ακόμα και στη στοματική υγιεινή.
Γονείς με ελλιπή στοματική υγιεινή και προβλήματα τερηδόνας, ανατρέφουν παιδιά με επίσης πολλά προβλήματα στοματικής υγείας.
Άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο για τερηδόνα είναι η ορθοδοντική θεραπεία και η ξηροστομία.
Τα ορθοδοντικά «σιδεράκια» εμποδίζουν τη σωστή απομάκρυνση της πλάκας, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εστίες τερηδόνας κυρίως ανάμεσα στα ούλα και γύρω από τα άγκιστρα που είναι προσκολλημένα σε αυτά.
Το αποτέλεσμα είναι ότι αν δεν γίνει σωστή πρόληψη, το παιδί ή ο ενήλικας μετά από πολλούς κόπους και χρήματα, ενδεχομένως να χρειαστεί να κάνει ειδικά και δαπανηρά σφραγίσματα επάνω στο νεοαποκτηθέν ίσιο χαμόγελο.
Από την άλλη πλευρά, η μειωμένη ροή σάλιου οδηγεί σε ξηροστομία.
Πέρα από το ενοχλητικό αίσθημα καύσου, το στόμα στερείται τις ευεργετικές ιδιότητες του σάλιου στην πρόληψη της τερηδόνας.
Τα δόντια εκτίθενται περισσότερο σε επιθέσεις οξέων, ενώ ταυτόχρονα μειώνεται σημαντικά η επαναλάτωση και τελικά επικρατεί η τερηδόνα.
Άτομα με έντονη ξηροστομία λόγω π.χ. μη ελεγχόμενου σακχαρώδους διαβήτη ή ογκολογικής θεραπείας, μπορεί να αντιμετωπίσουν πολυτερηδονισμό και σημαντική απώλεια αριθμού δοντιών, αν δεν ακολουθήσουν εντατικό πρόγραμμα πρόληψης και θεραπείας.
Ποιους αφορά η τερηδόνα;
Η τερηδόνα αφορά όλους μας ανεξαρτήτως ηλικίας. Είναι λάθος να τη θεωρούμε ως κάτι που αφορά μόνο τα παιδιά.
Σίγουρα τα παιδιά διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο αλλά και οι ενήλικες, ανάλογα με τις συνήθειές τους και την ηλικία τους, κινδυνεύουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Πώς προλαμβάνεται η τερηδόνα;
Από τους κυριότερους παράγοντες εμφάνισης τερηδόνας είναι οι λεγόμενοι «συμπεριφορικοί».
Η βελτίωση της «συμπεριφοράς» του ατόμου σχετικά με τη συχνότητα και ποιότητα στοματικής υγιεινής, αλλά και η κατάλληλη δίαιτα, μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην πρόληψη της τερηδόνας.
Βέβαια η καλή στοματική υγιεινή θα πρέπει να συνδυάζεται με τη χρήση φθορίου.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι το φθόριο είναι το πιο αποτελεσματικό και ασφαλές μέσο που διαθέτουμε για την πρόληψη της τερηδόνας παιδιών και ενήλικων.
Η χρήση του φθορίου ενάντια στην τερηδόνα έχει αποτελέσει πεδίο εκτεταμένης έρευνας, για περισσότερα από 60 χρόνια και έχουν δημοσιευθεί πάνω από 45.000 επιστημονικά άρθρα.
Το φθόριο προστατεύει τα δόντια από την καταστροφή που προκαλούν τα οξέα που σχηματίζονται από τα μικρόβια της πλάκας με δύο βασικούς τρόπους:
- Συμβάλλει στη μείωση της απώλειας αλάτων από τα δόντια.
- Προάγει την επανόρθωση (επαναλάτωση) της αρχικής τερηδονικής βλάβης.
Η ευεργετική δράση του φθορίου επιτυγχάνεται με τον σχηματισμό μιας δεξαμενής φθορίου επάνω στα δόντια, απ’ όπου το φθόριο απελευθερώνεται κάθε φορά που τα δόντια δέχονται επίθεση από τα οξέα.
Έτσι, η αδαμαντίνη (σμάλτο των δοντιών) γίνεται πιο σκληρή και ανθεκτική ενάντια στα τερηδονογόνα οξέα που παράγονται από τα μικρόβια μέσα στο στόμα μας.
Οι συμβουλές για την πρόληψης της τερηδόνας
- Προσεκτικό βούρτσισμα δύο φορές καθημερινά για τουλάχιστον δύο λεπτά, ώστε να απομακρυνθεί η μικροβιακή πλάκα από όλες τις οδοντικές επιφάνειες.
- Χρήση φθοριούχου οδοντόκρεμας δύο φορές την ημέρα τουλάχιστον.
- Χρήση φθοριούχου στοματικού διαλύματος μία φορά την ημέρα τουλάχιστον.
- Χρήση μια φορά την ημέρα οδοντικού νήματος ή μεσοδοντίων βουρτσών, ώστε να απομακρυνθεί η μικροβιακή πλάκα από τις περιοχές ανάμεσα στα δόντια όπου συχνά αναπτύσσονται τερηδονικές κοιλότητες.
- Υιοθέτηση ισορροπημένης διατροφής. Αποφυγή των ζαχαρούχων τροφών, κυρίως στα ενδιάμεσα των γευμάτων. Η κατανάλωση ζάχαρης είναι καλύτερα να γίνεται μαζί με τα κυρίως γεύματα ώστε να μειώνεται η έκθεση των δοντιών στα οξέα.
- Τακτική επίσκεψη στον οδοντίατρο για έλεγχο, τουλάχιστον μία με δύο φορές τον χρόνο.
Ο οδοντίατρος μπορεί να προσδιορίσει τον κίνδυνο για εμφάνιση τερηδόνας, καθώς και να αναγνωρίσει τα πρώτα σημάδια τερηδόνας και να προτείνει το κατάλληλο πρόγραμμα πρόληψης και θεραπείας, όπως φθορίωση στο οδοντιατρείο.
Η πρώτη επίσκεψη στον παιδοδοντίατρο πρέπει να γίνεται σε μικρή ηλικία μετά την ανατολή των πρώτων δοντιών.
