Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της εποχής μας, το οποίο αποτελεί συνάμα και αναπόσπαστη πτυχή του σύγχρονου πολιτισμού, είναι η ολοένα και αυξανόμενη ολιγοήμερη μετακίνηση των ανθρώπων για αναψυχή.
Στο πλαίσιο της προσπάθειας της βιομηχανίας τουρισμού να ικανοποιήσει με κάθε τρόπο την επιθυμία του καταναλωτή να ταξιδέψει, προσφέροντας ανταγωνιστικές τιμές και ποικίλους προορισμούς, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι αυτή η αύξηση της μετακίνησης του πληθυσμού παγκοσμίως θα παραμείνει, αν όχι αυξανόμενη, αλλά τουλάχιστον σταθερή συνιστώσα της παγκόσμιας οικονομίας τα επόμενα χρόνια.
Με βάση τα ανωτέρω, γίνεται ιδιαιτέρως επίκαιρη μια προσπάθεια αναφοράς στις γαστρεντερικές παθήσεις/συμπτώματα που μπορούν να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού, καθώς αυτές αφορούν πλέον ένα ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού.
Ας δούμε τις πιο συχνές γαστρεντερικές παθήσεις.
Διάρροια των ταξιδιωτών (ΔΤ)
Αποτελεί το πιο συχνό πρόβλημα υγείας των ταξιδιωτών, προσβάλλοντας έως και το 20% αυτών που ταξιδεύουν σε περιοχές υψηλής επικινδυνότητας.
Ορίζεται ως η εμφάνιση 3 ή περισσοτέρων διαρροϊκών κενώσεων εντός 24 ωρών, συνοδευόμενη με τουλάχιστον ένα εκ των: πυρετό, ναυτία, εμετό, κοιλιακό άλγος, αιμορραγικές κενώσεις (δυσεντερία).
Η έναρξη των συμπτωμάτων τοποθετείται κατά τη διάρκεια του ταξιδιού έως και 10 ημέρες μετά την επιστροφή από αυτό.
Συνολικά η διάρροια των ταξιδιωτών θεωρείται μια καλοήθης ήπια διαταραχή της λειτουργίας του πεπτικού, καθώς μόνο το 1% των νοσούντων χρειάζονται νοσοκομειακή περίθαλψη.
Παρ’ όλα αυτά μπορεί να οδηγήσει σε νοσηρότητα, καθώς το 13% των ταξιδιωτών παραμένουν κλινήρεις για 3 ημέρες και ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό αναγκάζεται να αλλάξει το πρόγραμμα των διακοπών του.
Τέλος δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάθε λοιμώδης γαστρεντερίτιδα δύναται να οδηγήσει σε ανάπτυξη συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου.
Αιτιολογικοί παράγοντες
Ως αιτιολογικοί παράγοντες της ΔΤ ενοχοποιούνται ιοί, βακτήρια και πρωτόζωα.
Τα πιο συχνά βακτήρια είναι στελέχη E. Coli, Siggella, Salmonella και Campylobacter.
Σπανιότατα έχει αναφερθεί ως αίτιο η χολέρα, ενώ στο 40% των περιπτώσεων δεν ανευρίσκεται παθογόνος παράγοντας.
Οι μικροοργανισμοί που προκαλούν τη ΔΤ βρίσκονται σχεδόν παντού ανά τον κόσμο.
Παρ’ όλα αυτά ο αριθμός των κρουσμάτων είναι σαφώς μεγαλύτερος σε περιοχές με φτωχές συνθήκες υγιεινής και περιορισμένη πρόσβαση σε πόσιμο νερό.
Μετάδοση – Συμπτώματα
Η μετάδοση της ΔΤ γίνεται μέσω της κατανάλωσης μολυσμένων τροφίμων/νερού, ενώ κρούσματα έχουν αποδοθεί επίσης σε μολυσμένο νερό πισινών ή τουαλέτας.
Εμφανίζεται με τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν ανωτέρω στον ορισμό και στις πιο πολλές περιπτώσεις η νόσηση είναι αυτοπεριοριζόμενη, με μέση διάρκεια τις 3-4 ημέρες.
Σε σπάνιες περιπτώσεις δύναται να συνοδευτεί με αίμα στα κόπρανα (δυσεντερία), παρατεταμένη διάρκεια, ανάγκη νοσηλείας ή ανάπτυξη μεταλοιμώδους συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου.
Διάγνωση
Στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν κρίνεται αναγκαία η διενέργεια διαγνωστικών εξετάσεων.
Σε σπάνιες περιπτώσεις παρατεταμένης συμπτωματολογίας, κρίνεται απαραίτητη η διενέργεια εξετάσεων αίματος και καλλιέργεια κοπράνων, οι οποίες όμως έχουν μικρή ευαισθησία για την ανίχνευση παθογόνων μικροβίων.
Η θεραπεία συνίσταται σε:
– Υποστήριξη ενυδάτωσης και θρέψης: είναι μείζονος σημασίας η εξασφάλιση επαρκούς ενυδάτωσης, ιδιαιτέρως σε νοσούντες υψηλού κινδύνου όπως τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνει σε αυτές τι περιπτώσεις την κατανάλωση διαλύματος που αποτελείται από 1 λίτρο ασφαλές νερό με 6 κουταλιές του γλυκού ζάχαρη και 1 κουταλιά του γλυκού αλάτι.
Ως προς τη σίτιση, αυτή θα πρέπει να περιορίζεται σε εύπεπτες και ασφαλείς τροφές, π.χ. ρύζι, μπανάνες.
– Συμπτωματική θεραπεία: αυτή συνίσταται κυρίως στη χρήση λοπεραμίδης και σκευασμάτων βισμουθίου.
Η λοπεραμίδη είναι ιδιαιτέρως αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της διάρροιας, ενώ το βισμούθιο καταπολεμά αποτελεσματικά και τη ναυτία.
Τα ανωτέρω δεν έχουν ένδειξη χορήγησης σε παιδιά ηλικίας κάτω των 12 ετών, όπου η θεραπεία πρέπει να στοχεύει πρωτίστως στην ενυδάτωση.
– Αντιβιοτική αγωγή: H χρήση αντιβιοτικών πρέπει να γίνεται με φειδώ και μόνο επί ενδείξεων λοίμωξης ή για την προφύλαξη ευπαθών ταξιδιωτών (ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, ανοσοανεπαρκείς) που επισκέπτονται περιοχές υψηλού κινδύνου.
Προφύλαξη
Η προφύλαξη είναι ιδιαιτέρως δύσκολη για τους ταξιδιώτες που δεν παρασκευάζουν οι ίδιοι τα γεύματά τους.
Γενικά μέτρα προφύλαξης
– Αποφυγή «επικίνδυνων» τροφίμων – ποτών: οστρακοειδή, φρούτα με φλούδα, ωμό ψάρι, άβραστα λαχανικά, γεύματα που σερβίρονται σε μπουφέ, ποτά με παγάκια, νερό της βρύσης, σνακ πλανόδιων πωλητών.
– Σχολαστικό πλύσιμο των χεριών μετά την τουαλέτα και πριν την παρασκευή τροφίμων.
– Αντιβιοτική χημειοπροφύλαξη σε ευπαθείς ομάδες ταξιδιωτών που αναφέρθηκαν ανωτέρων και σε ταξιδιώτες που μετακινούνται για επαγγελματικούς λόγους και η πιθανή εκδήλωση ΔΤ δεν θα τους επιτρέψει να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους (π.χ. καλλιτέχνες, αθλητές, επιχειρηματίες).
– Η χρήση πισίνας συνιστάται μόνο ακολουθώντας τους κανόνες υγιεινής, αποκλείοντας από τη χρήση της τους νοσούντες και αποφεύγοντας την κατάποση νερού.
Δυσκοιλιότητα των ταξιδιωτών
Ως δυσκοιλιότητα ορίζεται η διαταραχή της λειτουργίας του κατώτερου γαστρεντερικού συστήματος που οδηγεί σε λιγότερες από 3 κενώσεις εβδομαδιαία. Επίσης ως δυσκοιλιότητα ορίζεται η αποβολή μικρών σε όγκο, σκληρών κοπράνων, τα οποία αποβάλλονται με μεγάλη δυσκολία.
Αιτιολογία
Ποιοί είναι όμως οι λόγοι εμφάνισης δυσκοιλιότητας κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού;
Συχνότερες αιτίες είναι οι ακόλουθες:
– Αλλαγή του καθημερινού μας προγράμματος.
– Μεταβολή της ποσότητας και της συχνότητας των γευμάτων μας.
– Αφυδάτωση και μεταβολή της σύστασης του φαγητού που καταναλώνουμε.
– Αύξηση του χρόνου που καθόμαστε, όπως συμβαίνει συχνά ιδίως σε αεροπορικά ταξίδια.
– Επίδραση του stress που σχετίζεται με το ταξίδι στην εύρυθμη λειτουργία του γαστρεντερικού μας συστήματος.
– Jet lag.
– Παράβλεψη της διάθεσης για αφόδευση λόγω δυσκολίας πρόσβασης σε τουαλέτα.
Αντιμετώπιση – Πρόληψη
Η εμφάνιση δυσκοιλιότητας που σχετίζεται με το ταξίδι μπορεί να αποτραπεί ακολουθώντας κάποιες οδηγίες που αφορούν τις διατροφικές μας και όχι μόνο συνήθειες κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού.
Αυτές είναι:
– Κατανάλωση άφθονου νερού και φυτικών ινών.
– Επιδίωξη αφόδευσης μόλις αισθανθούμε την διάθεση.
– Τήρηση δεδομένου ημερησίου προγράμματος όσον αφορά τα γεύματα.
– Κατανάλωση ζεστών ροφημάτων για πρωινό.
– Αποφυγή κατανάλωσης υπερβολικής ποσότητας καφέ και πρόχειρου φαγητού.
Αριστείδης Οικονομάκης, Γαστρεντερολόγος, Στρατιωτικός Ιατρός, Επιμελητής 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας
www.y-o.gr
